LỊCH SỬ GIỖ TỔ HÙNG VƯƠNG 10-3

Ngày giỗ tổ Hùng Vương còn gọi là "Lễ hội Đền Hùng" là một ngày lễ của Việt Nam, là ngày để tất cả mọi người hướng về đất nước Việt Nam để tận hưởng được giá trị của sự bình yên và sự hi sinh của những đồng bào có công cùng các vua Hùng dựng nước. Lễ được tổ chức hằng năm vào ngày mùng 10 tháng 3 âm lịch tại Đền Hùng, Việt Trì, Phú Thọ. Đây là ngày hội truyền thống của dân tộc nhằm mục đích tưởng nhớ đến công ơn các vua Hùng đã có công dựng nước. Theo truyền thuyết thì Lạc Long Quân và Âu Cơ được xem như thủy tổ người Việt, cha mẹ của các vua Hùng.

Hùng Vương

Thời kỳ Hùng Vương là một giai đoạn rất quan trọng trong lịch sử dân tộc. Chính thời kỳ này đã xây dựng nên một nền tảng của dân tộc Việt Nam, nền tảng văn hóa Việt Nam và truyền thống yêu nước. Ngày nay nhân dân ta lấy ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm làm ngày giỗ tổ và cùng nhau về thăm đền Hùng để tửơng nhớ đến cội nguồn, tổ tiên của dân tộc Việt Nam.

Ngày giỗ tổ Hùng Vương đã được công nhận là một trong những ngày quốc lễ của Việt Nam thể hiện rõ đạo lý "uống nước nhớ nguồn" hay "ăn quả nhớ kẻ trồng cây" như một tinh thần văn hóa Việt Nam. Ngày này cũng được chính phủ Việt Nam cho phép những người lao động được nghỉ lễ kể từ năm 2007. Nhân dân Việt Nam có câu lưu truyền từ xa xưa:
 

'''Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ tổ mùng mười tháng ba.'''

Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, để hòa cùng lòng tưởng nhớ của triệu triệu con đất Việt hướng về tổ tiên dựng nước, kỳ sĩ Phong Thần khắp nơi trong Tam Giới cũng chuẩn bị những chiếc bánh chưng, bánh tét để tỏ lòng thành kính hướng về các bậc tổ tiên.
 

------------------

 

Tục truyền thì vua Đế Minh là cháu ba đời của vua Thần Nông, đi tuần thú phương nam đến núi Ngũ Lĩnh (thuộc tỉnh Hồ Nam bây giờ) gặp một nàng tiên, lấy nhau, đẻ ra người con tên là Lộc Tục. Sau Đế Minh truyền ngôi lại cho con trưởng là Đế Nghi là vua phương bắc, và phong cho Lộc Tục làm vua phương nam, xưng là Kinh Dương Vương, quốc hiệu là Xích Quỉ.

Bờ cõi nước Xích Quỉ bấy giờ phía bắc giáp Động Đình hồ (Hồ Nam), phía nam giáp nước Hồ Tôn (Chiêm Thành), phía tây giáp Ba Thục (Tứ Xuyên), phía đông giáp bể Nam Hải. Mộ phần Kinh Dương Vương, hiện còn tại làng An Lữ, Thuận Thành, Bắc Ninh. 

Kinh Dương Vương làm Vua vào khoảng năm Nhâm Tuất (hơn 2000 năm trước Công Nguyên). Kinh Dương Vương lấy con gái Thần Long là Vua Hồ Ðộng Ðình sinh một con trai đặt tên là Sùng Lãm, sau nối ngôi Vua cha niên hiệu là Lạc Long Quân, lấy con gái Ðế Lai là bà Âu Cơ sinh ra một bọc trăm trứng, một trăm trứng nở ra một trăm người con là tổ tiên của người Bách Việt.

Một hôm nhà Vua bảo bà Âu Cơ: "Ta là giống Rồng, nàng là giống tiên, thủy hỏa khắc nhau, chung hợp thật khó"  Bèn từ biệt , chia năm chục người con theo mẹ lên núi, năm chục người con theo cha về phía nam miền biển. Lạc Long Quân phong cho con trưởng làm Hùng Vương nối ngôi Hùng Vương lên ngôi Vua, đặt quốc hiệu là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu (Bạch Hạc, Vĩnh Phú ), chia nước ra làm 15 bộ:

1.     Văn Lang (Bạch Hạc, Vĩnh Phú )

2.     Châu Diên (Sơn Tây).

3.     Phúc Lộc (Sơn Tây ) .

4.     Tân Hưng (Hưng Hoá-Tuyên Quang).

5.     Vũ Ðịnh (Thái Nguyên-Cao Bằng) .

6.     Vũ Ninh (Bắc Ninh).

7.     Lục Hải (Lạng Sơn).

8.     Ninh Hải (Quảng Yên).

9.     Dương Tuyền (Hải Dương).

10. Giao chỉ (Hà Nội, Hưng Yên, Nam Ðịnh, Ninh Bình).

11. Cửu Chân (Thanh Hoá).

12. Hoài Hoan (Nghệ An).

13. Cửu Ðức (Hà Tĩnh).

14. Việt Thường (Quảng Bình-Quảng Trị).

15.  Bình Văn ( ? )
 

Theo sử cũ thì nước Văn Lang chia ra làm 15 bộ: Hùng Vương đóng đô ở Phong Châu (bây giờ ở vào địa hạt huyện Bạch Hạc, tỉnh Vĩnh Yên), đặt tướng văn gọi là Lạc hầu, tướng võ gọi là Lạc tướng, con trai vua gọi là Quan lang, con gái vua gọi là Mị nương, các quan nhỏ gọi là Bồ chính Họ Hồng Bàng làm vua được 18 đời, đến năm quí mão (285 trước CN) thì bị nhà Thục lấy mất nước.

Từ đời Kinh Dương Vương đến đời Hùng Vương thứ 18, cả thảy 20 ông vua, tài liệu bị thất lạc qua chiến tranh ? "thương hải biến vi tang điền".Từ ngày lập quốc bị nhiều phen ngoại bang đô hộ, sử sách bị đốt, thất lạc muốn tra cứu rất khó.

Nhưng không thể nghi ngờ được nguồn gốc văn minh Việt tộc.Truyền thuyết Hùng Vương đã ghi lại từ cuối thế kỷ thứ 14. Sử quan Ngô Sĩ Liên ( ?- 1442) biên soạn Ðại Việt Sử Ký Toàn Thư hoàn thành năm 1479 chính thức vinh danh các đời vua Hùng Vương trong Quốc sử, ghi nhận các đời vua Hùng Vương có công dựng nước .

Dù là huyền thọai nhưng bao gồm triết lý sống làm nền tảng từ thời sơ khai trong tinh thần và tâm linh, luôn là căn bản trong tình đoàn kết và tự hào dân tộc qua nhiều thế hệ.. Tổ tiên ta đã hy sinh xương máu để bảo vệ đất nước tồn tại đến ngày nay Ðiạ lý nước Việt nam "biên giới từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mau ".

Thành lập nước Văn Lang của các Vua Hùng giai đoạn còn phôi thai đầu tiên của Việt Nam. Dù mới hình thành nhưng đã cố kết được lòng người, từ tình cảm cộng đồng dẫn đến ý thức cộng đồng, thể hiện rõ tình đồng bào ruột thịt, bước đầu hiểu được mối quan hệ giữa thiên nhiên và con người thấy được sức mạnh của cộng đồng trong việc làm thuỷ lợi, trao đổi sản phẩm và đấu tranh giữ gìn bản làng, đất nước. Xã hội Việt tộc nguyên thủy đã kết hợp với nhau bằng Tâm cư xử với nhau bằng Ðức.

Ðền Hùng Vương ở Lâm Thao tỉnh Phú Thọ xây từ 250 năm trước tây lịch. Thuộc thời Thục An Dương Vương xây để tưởng nhớ công đức của các thế hệ dựng đất nước Văn Lang. Từ đó đến nay hơn 2251 năm, lịch sử đất nước ta trải qua 3 lần Bắc thuộc

Bắc thuộc lần thứ nhất (111 trước công nguyên – 39 sau công nguyên
Bắc thuộc lần thứ hai (40-43)
Bắc thuộc lần thứ Ba (603-939)

Quốc Hiệu

·        Ðại Cồ Việt 968 (mậu tìn) Ðinh Tiên Hoàng

·        Ðại Việt 1054(giáp ngọ) Lý Thánh Tông

·        Ðại Ngu 1400(canh thìn) Hồ Quý Ly

·        Ðại Việt 1428(mậu thân) Lê Thái Tổ

·        Việt Nam 1804 (giáp tý) Gia Long

·        Ðại Nam 1838 (mậu tuất) Minh mạng

· Việt Nam 1945(ất dậu) Bảo Ðại (1)
 

Các giai đoạn kháng chiến của tổ tiên

Lần thứ nhất, kháng Tống năm 981 của vua Lê Ðại Hành (980-1005)

Lần thứ nhì, kháng Tống năm 1076 nhà Tống xâm lăng bị Lý Thường Kiệt(1019-1059 đánh bại ở sông Như Nguyệt (Bắc Ninh)

Lần thứ ba, tư và năm, kháng Nguyên các năm 1257, 1284 và 1287 nhờ lòng quyết chiến của Hội Nghị Diên Hồng năm 1284 do Thượng hoàng Trần Thánh Tông(1240-1290) triệu họp các bao lão trong cả nước để trưng cầu dân ý hỏi chủ trương nên hoà hay chiến chống lại quân Nguyên Mông sang xâm lược lần thứ II. Được toàn dân ủng hộ các dũng tướng Trần Thủ Ðộ, (1194-1264), Trần Bình Trọng (1259-1295) cùng quân dân đã hy sinh xương máu bảo vệ độc lập đẩy lui đoàn quân bách chiến bách thắng của Thành Cát Tư Hãn

Lần thứ sáu, kháng Minh vì có sự thay đổi Hồ quý Ly (1336-1407) lật đổ nhà Trần. Quân nhà Minh lợi dụng cơ hội đem quân sang đánh chiếm. Phải mất 10 năm Lê Lợi (1385-1433) kháng chiến chống lại quân Minh dành lại Ðộc lập.

Lần thứ bảy, kháng Thanh năm 1789 Quang Trung (1753-1792) đánh bại vua Lê Chiêu Thống (1786-1788) chạy sang Tàu cầu cứu. Nhà Thanh đưa quân sang chiến nước ta, nhưng đã bị vua Quang Trung đánh bại vào ngày mùng 5 tháng giêng năm Kỷ dậu 1789 giải phóng Thăng Long và giữa vững bờ cõi Việt Nam....

Lần thứ tám, chống thực dân Pháp từ năm 1884 cho đến ngày dành lại độc lập năm 1945. Sau hiệp định Genève (20.7.1954) Hoa Kỳ quyết định ủng hộ VNCH để chận đứng làn sóng cộng sản quốc tế Nga-Hoa. Ngày 08.03.1965, tiểu đòan 3 thuỷ quân lục chiến thuộc lữ đoàn 9 Hoa Kỳ đầu tiên đổ bộ lên bãi biển Xuân Thiều (Nam Ô) thuộc xã Hoà Hiệp, huyện Hoà Vang nay thuộc quận Liên Chiểu Đà Nẵng, cùng ngày tiểu đoàn thứ 2 được không vận từ Nhật đến sân bay Đà Nẵng. Sau đó hơn nửa triệu quân Đồng Minh vào Việt Nam giúp VNCH chống cộng sản. Cuộc chiến kéo dài hơn 20  năm khoái lửa, bom đạn tàn phá quê hương, Người Mỹ vì quyền lợi của nước Mỹ nên ký Hiệp định Paris ngày 07.01.1973 Hoa Kỳ rút quân khỏi Việt Nam, những đơn vị cuối cùng của quân đội Hoa Kỳ rời Nam Việt Nam vào ngày 29.3.1973 bỏ mặc người bạn đồng minh VNCH cho đến ngày bức tử 30.4.1975. Theo triết gia Kim Định “ngày 30/4/1975 không chỉ là cái tang của người Việt Nam, mà còn có thể nói là cái tang chung của nhân loại để tiếc thương cái chết của mẫu người cần thiết cho bất cứ nước nào dân nào không muốn mang vào đầu cổ cái tròng làm trâu, làm ngựa. “

Hàng năm tưởng nhớ Tổ Tiên người dựng nước, toàn dân Việt Nam làm Giỗ tổ, nhằm mùng 10 tháng 3 Âm Lịch, thường gọi là Hội Ðền Hùng hay ngày Giỗ tổ Hùng Vương, một lễ trọng đại  Việt Nam vì bao hàm Tổ Quốc mà luôn cả Tổ Tiên, ca dao truyền tụng trong Dân gian.

Tháng Giêng ăn tết ở nhà
Tháng Hai cờ bạc, tháng Ba hội hè
Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng Mười tháng Ba

 

 Giổ Tổ Hùng Vương không phải chỉ đề cao niềm tự hào dân tộc, còn nhắc nhở chúng ta phải tìm hiểu thấu đáo bản sắc dân tộc, và chúng ta phải làm gì và có thể làm được những gì ích lợi cho cộng đồng cho dân tộc, tổ tiên có nếp sống cho gia đình và dòng tộc, quây quần bên nhau, thương yêu dùm bọc lẫn nhau. Gia đình là môi trường trưởng dưỡng thích hợp để tình thương luôn khởi sắc, và phát triển hồn nhiên trong sáng nếp sống bắt nguồn trong tình yêu gia đình, để biết ơn thành kính đối với ông bà, cha mẹ, Phong tục thờ cúng ông bà khởi đầu không phải do ý thức tín ngưỡng như các tôn giáo khác đã du nhập vào Việt Nam.

Công cha như núií Thái Sơn
Nghiã mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ, kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con
Tu đâu không bằng tu nhà
Thờ cha kính mẹ, mới là đi tu..

 

 Nhờ truyền thống nền tảng tâm linh thờ cúng tổ tiên, từ đời nầy sang đời khác. Các tôn giáo du nhập vào Việt Nam, không bị kỳ thị phân biệt mọi người đều có tự do chọn lựa đức tin, Bởi thế suốt trong lịch sử Việt Nam không có chiến tranh về tôn giáo. Tiền nhân đã ý thức vai trò của con người trong xã hội và sự liên hệ giữa người với người và với thiên nhiên hài hòa đời sống, là bước khởi đầu trong tiến tình chuyển hóa tâm thức để giúp con người bước vào tiến trình thăng hoa với định hướng con người, tương thông với vũ trụ mà khởi điểm là tương thông với ông bà tổ tiên .

Tổ tiên những người có công dựng nước thì gọi là Quốc Tổ Hùng Vương, không phải niên hiệu của một triều đại. Vì thế giổ Tổ là một truyền thống bản sắc của dân tộc Việt Nam, không phải là cuộc trình diễn, không mang tính chất tôn giáo, mê tín dị đoan. Nhưng nó phát xuất từ tận đáy lòng sự thành kính đối với Quốc Tổ Việt Nam, với hồn thiên sông núi... 

Những tục lệ lạ ở làng trống Đọi Tam

Ở Đọi Tam, nghề làm trống chỉ truyền cho con trai và con dâu chứ không truyền cho con gái. Đây là nội quy truyền miệng của tất cả các gia đình trong làng, đặc biệt cấm kỵ việc truyền nghề cho người ngoài.

Từ sáng sớm tinh mơ, trên khắp các con đường, người ta đã nghe thấy tiếng búa, tiếng cưa xoèn xoẹt... Không khí vô cùng hối hả đó chính là đặc trưng của làng trống gia truyền Đọi Tam.

Nghe nói về chiếc trống to nhất Việt Nam đã lâu, nay tôi mới có dịp tới làng nghề đã làm nên chiếc trống đó - làng Đọi Tam, xã Đọi Sơn, huyện Duy tiên, tỉnh Hà Nam. Nằm dưới chân núi Đọi, Đọi Tam nổi tiếng là một làng nghề gia truyền có từ lâu đời.

Đọi Tam mang dáng dấp của một làng Việt cổ với những cây đa, cây gạo xù xì cả trăm năm tuổi, giếng làng với những cây si toả bóng, rễ chảy dài dưới mặt nước, đình làng là nơi lưu giữ những giá trị văn hoá, tâm linh của làng đều còn giữ được nguyên vẹn mà ít nơi nào có được.

Làng trống Đọi Tam là một làng nghề lâu đời với những chiếc trống khổng lồ

Tìm đến nhà ông Lê Ngọc Hùng, một nghệ nhân nổi tiếng trong làng, tôi được ông cho biết, nghề làm trống ở Đọi Tam đã có từ lâu đời (trên 1.000 năm), ông tổ của làng này tương truyền là hai anh em ông Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Bản. Truyền thuyết kể lại rằng năm 986, được tin vua Lê Đại Hành sửa soạn về làng cày ruộng tịch điền khuyến nông, hai anh em họ đã tự tay làm một cái trống to để đón vua. Tiếng trống cất lên rền vang như tiếng sấm nên về sau hai ông được dân làng tôn là Trạng Sấm.

Trống Đọi Tam xưa kia chủ yếu được đặt làm to để phục vụ lễ hội lớn trong làng hoặc đặt ở công đường để người dân dóng trống kêu oan. Người trong làng tay gồng tay gánh đồ nghề đi khắp nơi làm trống. Trống không chỉ cùng quân ra trận, trống còn giục đắp đê, trống hội ngày xuân, trống gọi trẻ đến trường... Hiện nay, chiếc trống to nhất Việt Nam là trống Sấm có đường kính 2,35 mét, cao 3 mét, nặng khoảng 1.300 kg do gia đình ông Phạm Chí Khang cùng hơn 10 nghệ nhân, thợ giỏi của làng trống Đọi Tam phối hợp thực hiện.

Ở Đọi Tam, nghề làm trống chỉ truyền cho con trai và con dâu chứ không truyền cho con gái. Đây là nội quy truyền miệng của tất cả các gia đình trong làng, đặc biệt cấm kỵ việc truyền nghề cho người ngoài.

Để tạo ra được một chiếc trống hoàn chỉnh, người dân làng Đọi Tam phải trải qua 3 công đoạn chính: Làm da, làm tang và bưng trống. Da trống được làm bằng da trâu. Da trâu được cạo lớp phôi cho mỏng rồi đem phơi khô.

Tang trống được làm bằng gỗ mít khô, xẻ cong. Mỗi cây gỗ được chia làm nhiều dăm. Người thợ làm trống sẽ làm cho các dăm gắn kết lại với nhau, tạo thành trống kín, khít, tròn. Dăm trống không được phép nối vì sẽ ảnh hưởng tới âm thanh.

Bưng trống là việc khó nhất. Không chỉ đơn giản là căng tròn da trâu trên mặt trống rồi dùng đinh bằng vầu hoặc tre đóng cố định vào thân trống, việc bưng trống còn đòi hỏi người làm trống có tai thính để thẩm định tiếng trống ăn vào nốt nhạc nào trong dàn trống.

Mỗi nghệ nhân là một "đồ tể"

Để làm ra một chiếc trống tốt, điều quan trọng nhất chính là miếng da trâu căng trên mặt trống. Bởi vậy, hầu hết những người thợ làm trống ở Đọi Tam thường cất công đi tìm mua những con trâu mộng to khỏe, rồi tự tay giết thịt vì họ sợ những tay đồ tể làm ăn qua loa sẽ làm hỏng mất bộ da trâu quý giá. Từng mảng da ở đầu, gáy. thậm chí là ở tứ chi cũng được người thợ cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định đưa dao rạch. Sự tinh túy của trống Đọi Tam cũng bởi kỹ thuật xử lý da trâu hơn hẳn các làng nghề khác.

Bào da là một công việc đòi hỏi sự tập trung cao độ và quyết định đến chất lượng âm thanh của trống

Da trâu sau khi được xử lý là phải phơi ngay để được hong khô, có như vậy tiếng trống mới ấm, vang xa. Trong quá trình bào da, những người thợ có tay nghề phải dồn hết tâm trí vào công việc. Nếu miếng da trâu dày hoặc mỏng hơn “tiêu chuẩn”, tiếng trống sẽ biến âm. Thế nên, cùng một trống cái, hai mặt trống sẽ cho những âm thanh rất khác nhau.

Anh Phạm Tài, một thợ làm da cho biết, mổ xong trâu để lấy da đã mệt, nhưng đến khi bào da còn mệt hơn gấp bội, mỗi đường bào đều phải hết sức khéo léo, chỉnh chu, chỉ cần mất tập trung lỡ tay, thừa lực là làm hỏng ngay miếng da trống.

Nằm dưới chân núi Đọi, xã Đọi Sơn, Huyện Duy Tiên, Tỉnh Hà Nam làng trống Đọi Tam có tuổi đời hơn 1000 năm

Thôn Đọi Tam có khoảng trên 600 hộ thì hầu hết đều làm trống

Từ sáng sớm tinh mơ, các gia đình ở làng Đọi Tam đã tất bật với việc làm trống

Để tạo ra được một chiếc trống hoàn chỉnh, người dân làng Đọi Tam phải trải qua 3 công đoạn chính: Làm da, làm tang và bưng trống

Dăm trống được bào cẩn thận sau đó mang ra ghép thành tang trống

Gỗ làm tang trống thường là gỗ mít, dẻo và không hay bị cong vênh, nứt vỡ

Da trâu được quây tròn căng hết cỡ trên mặt trống, rồi đóng cố định vào thân trống bằng đinh chốt. Đinh chốt được làm từ vầu hoặc tre già.

Ở Đọi Tam, nghề làm trống chỉ truyền cho con trai và con dâu chứ không truyền cho con gái

Dọc theo con đường đi vào làng Đọi Tam có thể bắt gặp hình ảnh của những chiếc trống ở bất cứ nơi đâu

Làng Đọi Tam sản xuất đủ các loại trống từ chiếc trống Sấm to nhất Việt Nam đến những chiếc trống bé tí xíu dành cho các em nhỏ trong dịp tết trung thu

Trống sau khi làm xong còn được sơn son và vẽ hoa văn rất tinh tế

Không chỉ làm trống giỏi, người làng Đọi Tam còn chơi trống rất điêu luyện, mỗi khi có lời mời là đoàn trống Đọi Tam lại lên đường biểu diễn. Theo Bưu Điện Việt Nam